واگذاری دقیقه 90 به روش غلط، معادن حبس شده را فعال می کند؟ ، بالا بودن ریسک سرمایه گذاری با وجود انواع معارض، مزایده 6000 معدن به سبک خودروسازان! - لنجان بلاگ

گروه مالی خبرنگاران- مهران شفاعتی؛ طی سال های اخیر وجود تحریم های بی سابقه غرب و عدم مدیریت صحیح دولت در جنگ مالی، کشور را با مسائل مالی فراوانی روبرو ساخته است. در این میان دولت برای جبران کسری بودجه خود، فعالیت های مختلفی انجام داد و تلاش کرد بر بخشی از مسائل سرپوش بگذارد. حالا در این روز ها هم مسئله واگذاری چند هزار پهنه و محدوده معدنی به اشخاص حقیقی و حقوقی در بعضی رسانه ها خبرساز شده است.

این در حالی است که کارشناسان نظرات مختلفی در این مورد دارند. عده ای معتقدند که دولت در حال معدن فروشی به صورت غیر شفاف است و عده دیگری هم بر این باورند که بسیار از این معادن سال هاست از کار ایستاده اند و درواقع دولت با این کار خود به بهره برداری و افزایش تولید در بخش معدن کمک می کند.

رئیس جمهور هم در نشست هیئت دولت گفته است: بسکمک از این معادن به نام عده ای ثبت شده بود و سال ها هم به حال خود رها بودند، اما دولت در اقدامی عظیم 6000 معدن را بر اساس دستورات رهبر انقلاب آزاد کرد و به مزایده گذاشت.

هرچند نفس واگذاری معادنی که سال ها از کار افتاده اند خوب است و به افزایش تولید و بهره وری مالی کمک می کند، اما نحوه واگذاری آن ها با مسائلی روبرو است و به طور کلی ریسک سرمایه گذاری را بالا می برد و احتمالا این چرخه ادامه پیدا می کند. بر اساس نظر بعضی کارشناسان، ممکن است بسکمک از این معادن، معارض حقیقی و حقوقی داشته باشند، اما دولت بدون اینکه معادن دارای معارض را تعیین کند، به مزایده گذاشته است، یعنی ممکن است شخصی برنده معدنی شود که به دلیل وجود معارض، نتواند در آن سرمایه گذاری کند و هیچ راهی جز رها کردن دوباره آن نخواهد داشت! حتی در نحوه برنده شدن مزایده ها هم مسائل فراوانی وجود دارد، مسئولان وزارت صمت هیچ ابتکاری به کار نبرده اند و همچون ثبت نام اسفناک ایرانخودرو و سایپا عمل کرده اند.

بر همین اساس امین امینی؛ فعال و کارشناس حوزه معدن و دارای تحصیلات عالی اکتشاف معدن از دانشگاه پلی تکنیک، در مورد حواشی واگذاری معادن و پهنه ها با ما به مصاحبه پرداخته است که در ادامه تقدیم می شود.

گزارشی منتشر شده مبنی بر اینکه 6 هزار معدن در حال مزایده است. با توجه به اینکه در ماه های سرانجامی دولت قرار داریم و هرکسی هم که زودتر ثبت نام کند، برنده معدن می شود. بسکمک از معدن چی ها از این موضوع شاکی اند. نظر شما در این رابطه چیست؟

در این مسئله 2 موضوع قاطی شده است. اول آزاد سازی 6 هزار معدن حبس شده کشور است که طبق گفته آقای کشاورز سرپرست معاونت معادن وزارت صمت، از 2 سال پیش تا به امروز باید اجرا می شود، ولی به دلایلی اجرا نشده است. برای این 6 هزار معدن حبس شده مسابقه ای در کار نبوده است. شما وارد مزایده می شوید که زمانی دارد که برای آن هم فیلتری گذاشته اند. به نظر من کسانی که این فیلتر را طراحی کرده اند، میخواستند که این معادن به دست اهلش بیفتد. این مسئله هم خوب است و هم بد است. خوبی این مسئله به این صورت است، کسی که می خواهد وارد موضوع معدن و فعالیت های اکتشافی شود، باید 500 میلیون تومان در حسابش داشته باشد و آن را به نام سپرده مزایده بگذارد. در اینجا هر کسی نمی تواند محدوده ای را ثبت کند. شما باید امتیاز نظام مهندسی و صلاحیت فردی داشته باشید که از این لحاظ خوب است. این مسئله به لحاظ اهلیت سنجی مناسب است، اما این محدوده ها بیشترا اکتشافی بوده اند، مثلا شخص مکتشف محدوده ای را ثبت می کند و پروانه اکتشاف می گیرد، اما به دلیلی نمی تواند اکتشاف آن را به سرانجام برساند، در این جا برای شخص محرز می شود که این محدوده غیر مالی است و نباید برای آن خرج زیادی کرد و یا اینکه مسائل حقوقی و یا معارض دارد که می تواند ارگان های دولتی باشد که باید از آن ها مجوز گرفت و یا اینکه معارض محلی باشد، جلوی اکتشاف را می گیرند. در این صورت یک مهلتی برای ادامه کار اکتشاف به شخص می دهند، اگر مهلت تمام شود و دلیل موجه نداشته باشد، تمدید نمی کنند و به سیستم مزایده می رود. حالا در اینجا فردی که می خواهد در مزایده شرکت کند، باید محدوده ها را انتخاب کند، بیشتر این ها هم به خاطر وجود معارض تعطیل شده اند، چرا که هیچ آدم عاقلی منبع درآمدی خودش را رها نمی کند.

به نظر شما می توان موضوع نبود سرمایه را در اینجا مطرح نمود؟

کسی که گواهی کشف می گیرد، با توجه به این که بسکمک در پی معدن هستند، به راحتی معدن را از شخص می خرند. مثلا شما اگر خانه ای را به صورت نیمه ساخته رها کرده باشید، خریدار برای آن پیدا می شود. به نظر من احتمال نبود سرمایه بسیار کم است. بیشترین مانع تولیدی که برای معادن وجود دارد، مسئله معارض است، حالا چه به نام حقیقی و یا حقوقی. مثلا اعضای یک روستا می گویند که باید به ما حق الحساب بدهید. اگر آن شخص حق الحساب روستا را نپردازد، روستاییان ماشین آلات را آتش می زنند، حتی مسئولان شهرستان و استان مورد نظر هم پشت افراد بومی می ایستند! نکته اینجاست، در مورد این معادنی که تعطیل و وارد مزایده شده اند، فرد سرمایه گذار به صورت چشم و گوش بسته جلو بیاید. سرمایه گذار از طریق پیمایش صحرایی، منطقه را مناسب می بیند، وارد مزایده می شود و هزینه هم می کند و در یک رقابت سخت برنده مزایده می شود. جایی را در استان یزد سراغ دارم که با دادن 190 میلیارد تومان برنده مزایده شده اند. پروانه اکتشاف یعنی اینکه شما اجازه دارید فقط اکتشاف کنید و یک هندوانه در بسته است. چه کسی می تواند میلیارد ها تومان پول را به یک هندوانه در بسته بدهد؟ چه تضمینی وجود دارد که محلی ها به فرد حمله نکنند و ماشین آلات را آتش نزنند؟ یا سازمان انرژی اتمی هم به بهانه یافتن تشعشعات انرژی اتمی بر روی آن دست نگذارد. اگر اسناد مزایده استان اصفهان را نگاه کنید، در همه پروانه های اکتشاف نوشته شده است که هیچ تضمینی برای استعلام های ارگان های نظارتی وجود ندارد. یعنی شما برنده مزایده محدوده ای می شوید و پولی را به نام تضمین به دولت می دهید، ولی معلوم نیست که به شما اجازه کار بدهند یا خیر!

بحث دیگر مربوط به آزاد سازی پهنه هایی است که ارگان های زیر ساختی و توسعه ای اشغال کرده بودند. در کشور یک سری پهنه وجود دارد که پهنه های اکتشافی با موضوع طلا، مس و یا آهن هستند. ارگان هایی مثل سازمان زمین شناسی و... پهنه هایی را از وزارت خانه گرفتند که وسعتش چندین هزار کیلومتر مربع است. در این پهنه ها در پی پتانسیل های معدنی مثل طلا هستند و برایشان هم فرقی ندارد که این پهنه، محدوده من یا شما باشد. درباره این پهنه ها مطالعه می کنند تا پتانسیل های فلزات خاص را در می آوردند. این پهنه ها بعد از آن که مطالعه شد، برای همیشه بلوکه نمی ماند. روزی که آزاد سازی پهنه ثبت می شود، یک مسابقه ای ایجاد می شود. مثلا می گویند راس ساعت 11 صبح روز 15 تیر ماه، این پهنه ها آزاد می شوند، افرادی مثل من که دنبال محدوده هایی داخل همین پهنه ها هستم، آن را مد نظر قرار می دهم و راس ساعت مورد نظر کار های ثبت را انجام می دهم و پولی هم نمی دهم. اگر سرعت اینترنتم بیشتر باشد و تمهیدات دیگری اندیشیده باشم، برنده می شوم و آن محدوده را ثبت می کنم. درواقع آنقدر ترافیک زیاد می شود که سامانه هنگ می کند و بسیار کند می شود. بسکمک هم در پی محدوده هایی خاص هستند، مثلا در جایی پتانسیل مس زیاد است و من آن را مد نظر قرار می دهم که تعداد زیادی مثل من در پی همان محدوده اند، ولی در نهایت یک نفر باید آن را ثبت کند.

به نظر شما این روش مسابقه ای غلط نیست؟

به نظر من این روش غلط است، ولی به هر حال راه چاره دیگری مد نظر دوستان نیست، دقیقا چیزی شبیه ثبت نام قرعه کشی سایپا و ایرانخودرو. باید بدانیم پهنه ها لزوما ارزشمند نیستند. پهنه هایی که آزاد می شوند، عناصر مد نظر آن ارگان ها در آن پهنه وجود ندارد. درست است که تمام خاک کشور ارزشمند است، اما یک جایی ارزشمند تر است و پتانسیل معدن شدن را دارد. به نظر من فرایند ثبت محدوده درست است، ولی این حالت مسابقه ای شدن آن را اصلاح کنند. مثلا ساز و کاری ایجاد کنند، شرکتی که می خواهد ورود کند، اعتبار سنجی شود. با این کار ترافیک هم کمتر می شود و اهلیت افراد بهتر سنجیده می شود. عده ای هستند که محدوده ثبتی خود را می فروشند و ارزش افزوده ای برای خود ایجاد می کنند و حالت دلالی دارد، منع قانونی هم ندارد. درواقع باید برای پهنه ها هم اهلیت سنجی انجام شود.

لطفا عرایض خود را جمع بندی کنید.

در اینجا 2 موضوع وجود دارد. یکی بحث آزاد سازی پهنه ها است که پولی بابت آن گرفته نمی شود و معدن فروشی هم محسوب نمی شود. موضوع دوم هم مسئله آزاد سازی محدوده ها و معادن است. این معادن و محدوده ها دست عده ای است که به دلایلی اهلیت آن ها برای وزارت خانه احراز نشده و محدوده ها از آن ها گرفته شده است. در اینجا قانون معادن تعیین کرده تا کسانی که واجد محدوده هستند، باید اهلیت هم داشته باشند، به نام مثال باید در معدنشان فعالیت داشته باشند و از قوانین سرپیچی نکنند. عدم اجرای هر کدام از این مسائل باعث می شود که محدوده از آن ها گرفته و صلاحیتشان هم سلب شود و محدوده ها وارد مزایده شوند. در محدوده های اکتشافی مشکل وجود دارد، چرا که هیچ چیزی معلوم نیست، شما پول زیاد یا کمی را پرداخت می کنید تا صاحب پروانه اکتشاف معدنی شوید که تعیین نیست به نتیجه می رسد یا خیر. ممکن است از نظر شرعی هم مشکل داشته باشد، چرا که شما در مزایده چیزی شرکت می کنید که ممکن است یک محدوده خوب را برنده شوید و یا این که معارضی پیدا می شود که دقیقا همان مسئله ای را که برای صاحب قبلی محدوده ایجاد کرده است را هم برای شما ایجاد می کند. راه چارهی که برای این مسئله وجو دارد این است که محدوده های مزایده ای را که معارض محلی داشته اند را فیلتر کنند و یا به کلی مسائل مربوط به وجود معارض را حل کنند. یک سری محدوده های دیگری هم وجود دارد که به لحاظ مالی توجیه پذیر نیست. به نام مثال شما یک پراید را یک میلیارد تومان می خرید، در حالی که این مقدار پول برای آن ارزش ندارد. اگر شما محدوده خالی را پیدا کنید، می توانید آن را رایگان ثبت کنید، اما یک سری عوارض هم همچون تبصره 3 و 2 ماده 6 قانون معادن برای پرداخت وجود دارد و بعد از آن صاحب پروانه اکتشافی یک محدوده می شوید. حالا کار اکتشافی را انجام می دهید، اما متوجه می شوید که توجیه مالی ندارد و آن را رها می کنید. در همه جای دنیا مرسوم است که یک انگی بر روی پیشانی آن محدوده می خورد که محدوده مورد نظر به درد نمی خورد. اگر به درد نمی خورد، طبیعتا نباید در مزایده جایی داشته باشد. اگر این محدوده هایی که توجیه مالی ندارند، در مزایده های دولت هم وجود نداشته باشند، ریسک سرمایه گذاری پایین می آید.