عادت هایت درباره تو حرف می زنند - لنجان بلاگ

به گزارش خبرنگاران، روزنامه جوان در ادامه نوشت: در سال های اخیر، این قبیل کارهای عادت گونه به عرصه ای برای خودبهسازی تبدیل شده اند: قفسه کتابخانه ها پر است از کتاب های پرفروش درباره ترفندهای زندگی، طراحی زندگی و اینکه چطور پروژه های بلندمدتمان را بازی وار کنیم، کتاب هایی که انواع نویدها را می دهند، از بالا بردن بهره وری گرفته تا رژیم غذایی سالم تر و درآمدهای بزرگ. دقت علمی این راهنماها یکسان نیست، اما معمولاً عادت ها را به عنوان روال هایی یکنواخت به تصویر می کشند که محصول زنجیره ای تکراری از رفتارها هستند و ما می توانیم، با مداخله در این زنجیره، خودمان را در جهت مطلوب تری قرار دهیم.

مشکل اینجاست که در این روایت بخش بزرگی از غنای تاریخی ماجرا پاک شده است. کتاب های خودکمک امروزی در واقع صرفاً یکی از معانی مفهوم عادت را به ارث برده اند، به ویژه آن معنایی که در آثار روانشناسان ابتدای قرن بیستم ظهور کرد، کسانی، چون بی اف اسکینر، کلارک هال، جان بی واتسون و ایوان پاولف. این اندیشمندان را به رفتارگرایی می شناسند، رویکردی در روانشناسی که اولویت را به واکنش های مشاهده پذیر و محرک پاسخ می دهد، نه به نقش احساسات یا اندیشه های درونی. رفتارگرایان عادت را در معنایی محدود و فردگرایانه تعریف می کردند؛ آنان معتقد بودند که افراد شرطی می شوند و به برخی از نشانه ها به نحو اتوماتیک پاسخ می دهند که این یک چرخه تکرارشونده کنش و پاداش را تولید می کند.

از آن زمان تا کنون، تصویر رفتارگرایانه از عادت در پرتوی علوم اعصاب معاصر روزآمد شده است. برای مثال، معلوم شده این واقعیت که مغز شکل پذیر و تغییرپذیر است به عادات اجازه می دهد تا در طول زمان بین مناطق مغز اتصالات ترجیحی ایجاد کنند و از این طریق خودشان را روی سیم کشی عصبی مغز ما حک کنند. نفوذ رفتارگرایی به پژوهشگران امکان داده تا عادات را به نحو کمی و دقیق مطالعه کنند، اما هم چنین برداشتی ساده از مفهوم عادت را نیز به ارث گذاشته است که پیامدهای فلسفی گسترده تر این مفهوم را نادیده می گیرد.

فیلسوفان معمولاً عادت ها را دریچه هایی می بینند برای تأمل کردن درباره اینکه ما که هستیم و چرا روال های روزمره ما چیزی درباره جهان را به طور کلی آشکار می کنند. ارسطو، در اخلاق نیکوماخوسی، برای مطالعه خصلت های باثبات افراد و چیزها، به ویژه از حیث اخلاق و عقل ایشان، از اصطلاحات هکسیس و اتوس استفاده می کند - که هر دو امروزه به عادت ترجمه می شوند. هکسیس بر ویژگی های پایدار یک فرد یا یک چیز دلالت دارد، مثلاً صاف بودن برای میز یا مهربانی برای دوست که می تواند کنش ها و عواطف ما را هدایت کند. هکسیس عبارت است از یک ویژگی، ظرفیت یا گرایش که کسی آن را دارد؛ ریشه آن در یونانی واژه اخئین است که برای داشتن و مالکیت به کار می رود. از نظر ارسطو، شخصیت یک فرد نهایتاً عبارت است از مجموعه ای از هکسیس های او. از سوی دیگر، اتوس چیزی است که به فرد اجازه می دهد هکسیس را پرورش دهد. اتوس هم یک شیوه زندگی است و هم کیفیت مبنایی شخصیت فرد. اتوس سرچشمه اصول اساسی ای است که کمک می کند تا رشد اخلاقی و عقلی فرد هدایت گردد. بنابراین، رسیدن به هکسیس از دل اتوس نیازمند تمرین کردن و صرف وقت است. این برداشت از عادت با فحوای فلسفه یونان باستان همخوان است که اغلب بر پرورش فضیلت به عنوان جهتی به سوی زندگی اخلاقی تأکید می کرد.

یک هزاره بعد، در اروپای دوره میانه، هکسیس ارسطو به هبیتوس لاتینی تبدیل شد. این ترجمه کوچیدن از اخلاق فضیلت باستانیان به اخلاق مسیحی را نشان می داد که در آن عادت معانی ضمنی مشخصاً الوهی پیدا کرد. در قرون وسطی، اخلاق مسیحی از این ایده که صرفاً به گرایش های اخلاقی فرد شکل بدهد، دور شد و به جای آن، کار خود را از این باور شروع کرد که شخصیت اخلاقی را خداوند به آدم می دهد. به این ترتیب، هبیتوس مطلوب باید به ممارست در راه فضیلت مسیحی گره می خورد.

توماس آکویناس الهی دان، عادت را مؤلفه ای حیاتی در زندگی روحانی می دانست. چنانکه در جامع الهیات نوشته است، هبیتوس متضمن گزینشی عقلانی است و مؤمن واقعی را به معنایی از آزادی مؤمنانه رهنمون می گردد. از نظر فیلسوف عصر روشنگری، دیوید هیوم، این تفسیرهای باستانی و میانه ای از عادت بیش از اندازه محدودکننده بودند. هیوم عادت را از این حیث می فهمید که به ما، به عنوان انسان، قدرت و امکان انجام دادن چه کارهایی را می دهد. او به این جمع بندی رسید که عادت ملاط جهان است که همه عملکردهای ذهن... به آن وابسته است. برای نمونه، می توانیم توپی را به هوا بیندازیم و نگاه کنیم که بالا می رود و به زمین برمی گردد. به وسیله عادت، به این می رسیم که این کنش ها و ادراکات، یعنی حرکت دستمان و حرکت توپ را همایند ببینیم و این به نحوی است که ما را قادر به دریافت رابطه بین علت و معلول می کند. علیت از نظر هیوم چندان بیشتر از همین همایندی عادت گونه نیست؛ زبان، موسیقی و رابطه ها نیز همینطور است. او باور داشت هر مهارتی که از آن برای تبدیل تجربه ها به چیزی مفید استفاده می کنیم، از روی عادت ساخته می گردد. بنابراین عادت ها ابزارهای حیاتی ای هستند که به ما امکان می دهند جهان را هدایت کنیم و اصول عملکرد جهان را بفهمیم. از نظر هیوم، عادت همانا راهنمای بزرگ زندگی بشری است.

روشن است که باید عادت ها را چیزی بیشتر از روال های روزمره و گرایش ها و تیک ها ببینیم. هویت و اخلاق ما احاطه شده در میان عادت هاست؛ اگر حرف هیوم را قبول کنیم، این عادت ها هستند که جهان را سر هم نگه می دارند. برای اینکه بتوانیم عادت ها را به این شیوه جدید و در عین حال قدیمی ببینیم، باید یک عقبگرد تاریخی و مفهومی انجام دهیم، اما چیزی که با این دوربرگردان به ما می رسد، بسیار فراتر از خودکمک سطحی و کم عمق است. این نگاه به ما نشان می دهد کارهایی که هر روز انجام می دهیم، صرفاً روال هایی نیستند که باید ترفندی سر آن ها پیاده کنیم، بلکه دریچه هایی هستند که از آن ها می توانیم به نحو اجمالی ببینیم واقعاً که هستیم.

نقل از ترجمان با اندکی تلخیص / نوشته: الیاس انتیلا / ترجمه: محمد باسط / مرجع: وب سایت ایان